Özgür irade var mıdır? Stephen Hawking'in görüşleri

[canq]

Selam dostlar, özgür irade ile ilgili olarak Stephen Hawking'in görüşlerini alıntılamak istedim, buyrun okuyunuz.

(...)

İnsanlar evrende yaşadıkları ve onun içindeki diğer nesneler­le etkileşim içinde olduğuna göre, bilimsel determinizm insanlar için de geçerlidir. Pek çok kişi bilimsel determinizmin fiziksel sü­reçleri yönettiğini kabul ederken, insan davranışlarını bundan ay­rı tutar, çünkü bizim özgür irademiz olduğuna inanırlar. Örneğin Descartes, özgür irade düşüncesini koruyabilmek için insan zihninin fiziksel dünyadan farklı olduğunu ve onun yasalarına tabi olmadığını ileri sürmüştür. Onun bakış açısına göre bir insan iki un­surdan oluşur: Beden ve ruh. Beden sıradan bir makineden başka bir şey değildir, ama ruh bilimsel yasanın hükmü dışındadır. Des­cartes anatomi ve fizyoloji ile çok ilgilendi ve beynin merkezin­ de bulunan ve epifiz bezi denilen küçücük organı ruhun bulundu­ğu yer olarak kabul etti. Onun inanışına göre epifiz bezi bütün dü­şüncelerimizin oluştuğu yerdi ve özgür irademizin kaynağıydı.

İnsanlar özgür iradeye sahip midir? Özgür irademiz varsa, ev­rim ağacının neresinde ortaya çıkmıştır? Mavi-yeşil alglerin ve­ ya bakterilerin özgür iradeleri var mıdır, yoksa hareketleri oto­matik olup bilimsel yasalar dahilinde midir? Yalnızca çok hücre­li organizmalar mı özgür iradeye sahip, yoksa yalnızca memeli­ler mi? Bir şempanzenin bir muzu hatır hutur yemesi veya bir ke­ dinin kanepenizi tırmıklaması durumunda, özgür iradelerini kulllandıklarını düşünebiliriz. Peki yalnızca 959 hücreden oluşan ve adı Caenorhabditis elegans olan ipliksolucan? Muhtemelen asla, “Bu yediğim acayip lezzetli bir bakteriydi, buraya tekrar gelmeli­yim” diye düşünmez, yine de yiyecek konusunda onun da belirli tercihleri vardır ve bir önceki deneyimine göre ya tatsız bir yeme­ğe razı olacak ya da daha iyi bir şey bulmak için arayışını sürdü­recektir. Bu özgür irade anlamına mı gelmektedir?

Yapmak istediğimiz şeyi seçebileceğimizi düşünüyor olsak da, moleküler biyolojiden anladığımıza göre biyolojik süreçler fizik ve kimya yasaları tarafından yönetiliyor ve bu yüzden gezegen­lerin yörüngeleri kadar belirlenmiş süreçler. Nörolojik bilimler­ de yapılan son araştırmalar, eylemlerimizin fizik yasalarına riayet eden beynimiz tarafından belirlendiği görüşünü destekliyor; bu yasalardan bağımsız bir unsur tarafından değil. Örneğin uyanık hastalara yapılan beyin ameliyatlarına ilişkin bir araştırma, bey­nin gerekli bölgeleri elektriksel olarak uyarıldığında hastada elini, kolunu, ayağını oynatma veya dudaklarını kımıldatma ve konuş­ma arzusu uyandırılabildiğini ortaya çıkardı. Eğer davranışlarımız fiziksel yasalar tarafından belirleniyorsa özgür iradenin nasıl iş görebildiğini anlamak oldukça zor; öyle görünüyor ki biz yalnız­ca biyolojik makineleriz ve özgür irade bir yanılsamadan ibaret.

İnsan davranışının gerçekte doğa yasaları tarafından belirlen­diği düşüncesine teslim olduğumuzda, sonuçların karmaşık bir yolla ve çok fazla değişkenle belirlenmesinin, onları öngörmeyi pratikte olanaksız kıldığı yargısına varmak da akla uygun olacak­tır. Bu nedenle, bir öngörüde bulunabilmek için insan bedeninde­ki trilyonlarca trilyon molekülün her birinin başlangıç koşulları­nın bilinmesi ve bir o kadar denklemin çözülmesi gerekirdi. Bu da birkaç milyar yıl alırdı ki, karşımızdaki şahsın atacağı yumruk­tan kaçmak için bir parça geç kalabilirdik.

İnsan davranışını öngörmek için fizik yasalarını kullanmak pra­tikte mümkün olmadığı için etkin kuram dediğimiz bir yol geliş­tirdik. Fizikte bir etkin kuram, gözlemlenmiş belirli bir fenome­ni altta yatan tüm süreçleri ayrıntılı olarak tanımlamadan modellemek için yaratılmış bir çerçevedir. Örneğin, bir insanın bedenin­ deki her atomla yeryüzündeki her atom arasındaki çekimsel etki­leşimi yöneten denklemleri tam olarak çözmemiz mümkün değil­ dir. Ancak tüm pratik nedenlerden ötürü, bir insanla yeryüzü ara­sındaki çekimsel gücü, insanın toplam kütlesi gibi birkaç sayı ile tanımlanabilir. Aynı şekilde, karmaşık atom ve moleküllerin hare­ketlerini yöneten denklemleri çözemiyoruz; ama adına kimya de­nilen bir etkin kuram geliştirdik ve etkileşimlerin bütün ayrıntı­larına açıklama getirmeden kimyasal tepkimelerde atomların ve moleküllerin nasıl hareket ettiğini uygun bir şekilde ortaya koya­biliyoruz. İnsanlar söz konusu olduğunda, davranışlarımızı belir­leyen denklemleri çözemediğimiz için, özgür iradeyi bir etkin ku­ram olarak kullanıyoruz. İrademiz ve ondan kaynaklanan davranı­şımızı inceleyen bilim, psikolojidir. Ekonomi de, özgür irade dü­şüncesinin yanı sıra insanların olası eylem rotalarını değerlendirip en iyisini seçtikleri varsayımına dayanan bir etkin kuramdır. Bu etkin kuram davranış öngörüsünde sadece kısmen başarılı, çünkü hepimizin bildiği gibi, verilen kararlar genellikle akılcı değil ya da seçimlerin sonuçlarına ilişkin kusurlu çözümlemelere dayanıyor­lar. Dünyanın böyle bir karmaşa içinde olmasının nedeni budur.

Stephen Hawking, Büyük Tasarım syf. 31-32-33

[tornacı veysel]

Şunları da ekleyeyim:

http://www.evrimagaci.org/fotograf/73/6130

http://www.evrimagaci.org/fotograf/73/3423